کد مطلب:276474 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:103
ادا کردن بعضی از حقوق آن حضرت بر ما
سخن در این زمینه در چند قمست بیان می شود:
اوّل: به حكم عقل ادای حقوق كسانی كه حق بر گردن انسان دارند از مهم ترین امور است و این واضح است.
دم: به حكم شرع نیز ادای حقوق از مهم ترین امور می باشد، چند روایت بر این معنی دلالت دارد، از جمله:
ثقة الاسلام كلینی رحمه الله در اصول كافی به سند صحیحی از حضرت ابی عبد اللَّه جعفر بن محمد صادق علیه السلام آورده كه فرمود: خداوند به چیزی بهتر از ادای حقّ مؤمن عبادت نشده است. [1] .
و در بحار از امیر المؤمنین علیه السلام روایت شده كه فرمود: ادای حقوق برادران دینی بهترین اعمال متّقین است.
سوم: این كه آن حضرت حقوق بسیار بزرگی برعهده ما دارد كه در بخش سوم كتاب قسمت اندكی از آن ها گذشت. در این جا سخن را به درازا نمی كشیم چون شمارش حقوق آن بزرگوار از ما برنمی آید، خدا می داند كه حقوق آن حضرت چقدر است. دلیل بر این، روایتی است در بحار از امام جعفر صادق علیه السلام كه فرمود: هیچ كس نمی تواند خداوند را توصیف كند و به كُنه قدرت و عظمتش پی ببرد و همین طور كه كسی نمی تواند به كُنه ووصف خداوند برسد و نهایت قدرت و عظمتش را درك كند، هم چنان احدی نتواند به وصف رسول خداصلی الله علیه وآله و فضیلت ما دست یابد. كسی نمی تواند دریابد كه خداوند چه به ما داده و چه حقوقی از ما را واجب كرده، و همان گونه كه هیچ كس نمی تواند فضیلت ما و آنچه خداوند از حقوق ما واجب نموده را دریابد، همچنین كسی نمی تواند حق مؤمن را توصیف كند و آن را انجام دهد.... [2] .
[ صفحه 442]
می گویم: پوشیده نماند كه تمام حقوق مؤمن از شاخه های حقوق و فضیلت ائمه علیهم السلام است.
چهارم: اهتمام و كوشش برای ادای حقوق، مایه رفعت و بزرگی در درگاه الهی است، و هركس در این راه كوشش و اهتمامش بیشتر و تمام تر باشد در پیشگاه خداوند عزیزتر و گرامی تر خواهد بود. دلیل بر این معنی روایتی است كه در احتجاج از امام یازدهم حضرت ابومحمد حسن عسكری علیه السلام آمده كه فرمود: آن كه بیشتر حقوق برادرانش را می شناسد و بیشتر در ادای آن ها كوشش می كند در پیشگاه خداوند منزلتش بالاتر است. [3] .
پنجم: از جمله حقوق مؤمن بر مؤمن دیگر دعا كردن برای او است. دلیل بر آن - اضافه بر آنچه در اوّل بخش چهارم آوردیم و در بحث قبولی اعمال خواهد آمد كه از راه های حاصل شدن و ادای حق واسطه نعمت، دعا كردن برای او است - روایتی است كه علامه مجلسی در بحار از فقه الرضاعلیه السلام آورده كه فرمود: بدان كه، خداوند تو را رحمت كند، حق برادران واجب و فرض است - تا این كه فرمود: - و توجه به سوی خدا به وسیله دعا كردن برای آن ها.... [4] .
و روایتی است كه ثقة الاسلام كلینی از معلّی بن خنیس از حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام آورده كه گفت: به آن حضرت عرض كردم: حق مسلمان بر مسلمان چیست؟ فرمود: هفت حقّ واجب دارد هیچ كدام غیر واجب نیست. اگر از این حقوق چیزی را ضایع كند از ولایت و طاعت خداوند خارج شده است، و خدای را در او قسمتی نخواهد بود. گوید: عرض كردم: فدایت شوم! این حقوق چیست؟ فرمود: ای معلّی! من به تو مهربان هستم، می ترسم آن ها را تضییع نموده و رعایت نكنی، و بدانی و عمل ننمایی. عرض كردم: لا قوّة إلاّ باللَّه! به خواست و قوه الهی عمل خواهم كرد.
فرمود: آسان ترین حق آن است كه آنچه برای خودت دوست می داری برای برادرت دوست بداری و آنچه برای خودت بد می دانی برای او هم نپسندی.
[ صفحه 443]
حق دوم: این كه از خشمگین ساختن او اجتناب ورزی و موجبات خرسندی اش را فراهم آوری و امرش را اطاعت نمایی.
حق سوم: این كه او را با جان و مال و زبان و دست و پایت كمك نمایی.
حق چهارم: این كه چشم او و راهنما و آینه او باشی.
حق پنجم: این كه سیر نشوی در حالی كه او گرسنه بماند و سیراب نگردی در حالی كه او تشنه باشد و نپوشی در حالی كه او برهنه و نپوشیده باشد.
حق ششم: این كه اگر خدمتگزاری داشتی و برادرت نداشت، واجب است خادمت را بفرستی كه لباس هایش را بشوید، و غذا برایش فراهم سازد، و جایش را آماده سازد.
حق هفتم: این كه سوگندش را باور كنی، و دعوتش را اجابت نمایی، و در بیماری اش به عیادتش روی، و در تشییع جنازه اش حاضر شوی، و اگر بدانی كه حاجتی دارد به انجام آن مبادرت ورزی و نگذاری ناچار شود كه از تو درخواست كند، بلكه پیش از آن كه به تو اظهار نماید به انجامش سرعت كنی. اگر این كارها را انجام دهی ولایتت به ولایت او، و نیز ولای او به ولایت تو متّصل گردیده است. [5] .
می گویم: ظاهراً منظور از واجب در این حدیث معنای لغوی آن است كه شامل واجب و مستحبّ شرعی - هر دو - می شود. شاهد بر این معنی چند روایت است كه آوردن آن ها مایه طولانی شدن مطلب است.
علامه مجلسی رحمه الله در بحار فرموده است: ممكن است كلمه وجوب را اعم از معنی اصطلاحی شرعی و مستحبّ مؤكّد دانست، چون گمان نمی كنم كه احدی [از علما] بیشتر این امور را واجب دانسته باشد، اضافه بر این كه بسیار دشوار هم هست. [6] .
و در مرآة العقول گفته است: ظاهراً این حقوق نسبت به مؤمنین كامل است یا برادری كه در راه خدا با او قرار برادری گذاشته، و گرنه رعایت تمام این امور نسبت به همه شیعه بسیار مشكل بلكه ممتنع است. مگر این كه گفته شود: مقیّد به توانایی یا آسان بودن انجام آن ها است به طوری كه صدمه ای به حالش نرساند.
[ صفحه 444]
حال كه این مطلب را دانستی، می گویم: بدون تردید این حقوق برای مولای ما حضرت صاحب الزمان علیه السلام بر تمام اهل ایمان ثابت است. به هر تقدیر این حقوق برای امام علیه السلام مسلّم می باشد، زیرا كه ایمان امام از هر مسلمانی كامل تر است، و در حدیث عبد العزیز بن مسلم از حضرت رضاعلیه السلام از امام به برادر مهربان تعبیر شده، و دعای در حق او اطاعت امر و كمك كردن او به زبان است، چنان كه توضیح خواهیم داد.
اوّل: به حكم عقل ادای حقوق كسانی كه حق بر گردن انسان دارند از مهم ترین امور است و این واضح است.
دم: به حكم شرع نیز ادای حقوق از مهم ترین امور می باشد، چند روایت بر این معنی دلالت دارد، از جمله:
ثقة الاسلام كلینی رحمه الله در اصول كافی به سند صحیحی از حضرت ابی عبد اللَّه جعفر بن محمد صادق علیه السلام آورده كه فرمود: خداوند به چیزی بهتر از ادای حقّ مؤمن عبادت نشده است. [1] .
و در بحار از امیر المؤمنین علیه السلام روایت شده كه فرمود: ادای حقوق برادران دینی بهترین اعمال متّقین است.
سوم: این كه آن حضرت حقوق بسیار بزرگی برعهده ما دارد كه در بخش سوم كتاب قسمت اندكی از آن ها گذشت. در این جا سخن را به درازا نمی كشیم چون شمارش حقوق آن بزرگوار از ما برنمی آید، خدا می داند كه حقوق آن حضرت چقدر است. دلیل بر این، روایتی است در بحار از امام جعفر صادق علیه السلام كه فرمود: هیچ كس نمی تواند خداوند را توصیف كند و به كُنه قدرت و عظمتش پی ببرد و همین طور كه كسی نمی تواند به كُنه ووصف خداوند برسد و نهایت قدرت و عظمتش را درك كند، هم چنان احدی نتواند به وصف رسول خداصلی الله علیه وآله و فضیلت ما دست یابد. كسی نمی تواند دریابد كه خداوند چه به ما داده و چه حقوقی از ما را واجب كرده، و همان گونه كه هیچ كس نمی تواند فضیلت ما و آنچه خداوند از حقوق ما واجب نموده را دریابد، همچنین كسی نمی تواند حق مؤمن را توصیف كند و آن را انجام دهد.... [2] .
[ صفحه 442]
می گویم: پوشیده نماند كه تمام حقوق مؤمن از شاخه های حقوق و فضیلت ائمه علیهم السلام است.
چهارم: اهتمام و كوشش برای ادای حقوق، مایه رفعت و بزرگی در درگاه الهی است، و هركس در این راه كوشش و اهتمامش بیشتر و تمام تر باشد در پیشگاه خداوند عزیزتر و گرامی تر خواهد بود. دلیل بر این معنی روایتی است كه در احتجاج از امام یازدهم حضرت ابومحمد حسن عسكری علیه السلام آمده كه فرمود: آن كه بیشتر حقوق برادرانش را می شناسد و بیشتر در ادای آن ها كوشش می كند در پیشگاه خداوند منزلتش بالاتر است. [3] .
پنجم: از جمله حقوق مؤمن بر مؤمن دیگر دعا كردن برای او است. دلیل بر آن - اضافه بر آنچه در اوّل بخش چهارم آوردیم و در بحث قبولی اعمال خواهد آمد كه از راه های حاصل شدن و ادای حق واسطه نعمت، دعا كردن برای او است - روایتی است كه علامه مجلسی در بحار از فقه الرضاعلیه السلام آورده كه فرمود: بدان كه، خداوند تو را رحمت كند، حق برادران واجب و فرض است - تا این كه فرمود: - و توجه به سوی خدا به وسیله دعا كردن برای آن ها.... [4] .
و روایتی است كه ثقة الاسلام كلینی از معلّی بن خنیس از حضرت ابی عبد اللَّه صادق علیه السلام آورده كه گفت: به آن حضرت عرض كردم: حق مسلمان بر مسلمان چیست؟ فرمود: هفت حقّ واجب دارد هیچ كدام غیر واجب نیست. اگر از این حقوق چیزی را ضایع كند از ولایت و طاعت خداوند خارج شده است، و خدای را در او قسمتی نخواهد بود. گوید: عرض كردم: فدایت شوم! این حقوق چیست؟ فرمود: ای معلّی! من به تو مهربان هستم، می ترسم آن ها را تضییع نموده و رعایت نكنی، و بدانی و عمل ننمایی. عرض كردم: لا قوّة إلاّ باللَّه! به خواست و قوه الهی عمل خواهم كرد.
فرمود: آسان ترین حق آن است كه آنچه برای خودت دوست می داری برای برادرت دوست بداری و آنچه برای خودت بد می دانی برای او هم نپسندی.
[ صفحه 443]
حق دوم: این كه از خشمگین ساختن او اجتناب ورزی و موجبات خرسندی اش را فراهم آوری و امرش را اطاعت نمایی.
حق سوم: این كه او را با جان و مال و زبان و دست و پایت كمك نمایی.
حق چهارم: این كه چشم او و راهنما و آینه او باشی.
حق پنجم: این كه سیر نشوی در حالی كه او گرسنه بماند و سیراب نگردی در حالی كه او تشنه باشد و نپوشی در حالی كه او برهنه و نپوشیده باشد.
حق ششم: این كه اگر خدمتگزاری داشتی و برادرت نداشت، واجب است خادمت را بفرستی كه لباس هایش را بشوید، و غذا برایش فراهم سازد، و جایش را آماده سازد.
حق هفتم: این كه سوگندش را باور كنی، و دعوتش را اجابت نمایی، و در بیماری اش به عیادتش روی، و در تشییع جنازه اش حاضر شوی، و اگر بدانی كه حاجتی دارد به انجام آن مبادرت ورزی و نگذاری ناچار شود كه از تو درخواست كند، بلكه پیش از آن كه به تو اظهار نماید به انجامش سرعت كنی. اگر این كارها را انجام دهی ولایتت به ولایت او، و نیز ولای او به ولایت تو متّصل گردیده است. [5] .
می گویم: ظاهراً منظور از واجب در این حدیث معنای لغوی آن است كه شامل واجب و مستحبّ شرعی - هر دو - می شود. شاهد بر این معنی چند روایت است كه آوردن آن ها مایه طولانی شدن مطلب است.
علامه مجلسی رحمه الله در بحار فرموده است: ممكن است كلمه وجوب را اعم از معنی اصطلاحی شرعی و مستحبّ مؤكّد دانست، چون گمان نمی كنم كه احدی [از علما] بیشتر این امور را واجب دانسته باشد، اضافه بر این كه بسیار دشوار هم هست. [6] .
و در مرآة العقول گفته است: ظاهراً این حقوق نسبت به مؤمنین كامل است یا برادری كه در راه خدا با او قرار برادری گذاشته، و گرنه رعایت تمام این امور نسبت به همه شیعه بسیار مشكل بلكه ممتنع است. مگر این كه گفته شود: مقیّد به توانایی یا آسان بودن انجام آن ها است به طوری كه صدمه ای به حالش نرساند.
[ صفحه 444]
حال كه این مطلب را دانستی، می گویم: بدون تردید این حقوق برای مولای ما حضرت صاحب الزمان علیه السلام بر تمام اهل ایمان ثابت است. به هر تقدیر این حقوق برای امام علیه السلام مسلّم می باشد، زیرا كه ایمان امام از هر مسلمانی كامل تر است، و در حدیث عبد العزیز بن مسلم از حضرت رضاعلیه السلام از امام به برادر مهربان تعبیر شده، و دعای در حق او اطاعت امر و كمك كردن او به زبان است، چنان كه توضیح خواهیم داد.
[1] كافي: 170:2.
[2] بحار الانوار: 65:67.
[3] احتجاج: 267:2.
[4] بحار الانوار: 226:74.
[5] كافي: 169:2.
[6] بحار الانوار: 238:74.